Nowotwór piersi

Rak piersi to najpowszechniejszy rodzaj nowotworu występujący u kobiet. W Polsce notuje się prawie 10 tys. nowych zachorowań rocznie, co oznacza, że każdego roku na nowotwóry piersi zachoruje 30 na 100 tys. kobiet. Należy jednak pamiętać, iż 90 proc. wszystkich zmian w piersi to procesy nienowotworowe, co nie znaczy, że wolno je bagatelizować. Każda zmiana powinna być przebadana i skonsultowana z lekarzem.

Przyczyny

Jak wiadomo narządy są zbudowane z tkanek, a te z kolei z różnego rodzaju komórek. Przyczyną raka jest mutacja DNA, czego skutkiem jest niekontrolowany podział komórki. Zmiany, które wywołują przemianę nowotworową w komórce pojawiają się ze zmienną częstotliwością na przestrzeni długiego okresu. Dlatego też ryzyko wystąpienia nowotworu związane jest z wiekiem. Im kobieta jest starsza tym większe prawdopodobieństwo, że nowotwór rozwinie się w którejś z komórek jej piersi. Największe prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu piersi zachodzi u kobiet między 50 a 70 rokiem życia. Przyczyny powstawania większości raków piersi są nadal nieznane.

Czynniki ryzyka

Jak na razie nie istnieje zamknięty katalog czynników mogących zwiększyć ryzyko wystąpienia raka gruczołu piersiowego. Oto niektóre z czynników:

Wiek – z wiekiem zwiększa się ryzyko wystąpienia nowotworu piersi. Najbardziej narażoną grupę stanowią kobiety między 50 a 70 rokiem życia, jednak problem ten dotyczy wszystkich kobiet po ukończeniu 20 roku życia. Około 18 proc. wszystkich wystąpień raka diagnozowanych jest wśród kobiet powyżej 40 roku życia, zaś aż 77 proc. kobiet, u których wykryto raka piersi ma powyżej 50 lat.

Genetyka – rak piersi uwarunkowany genetycznie najczęściej jest wynikiem mutacji genów BRCA1, BRCA2, p53 i ATM. Ryzyko wystąpienia nowotworu jest tym większe im bliższy jest stopień pokrewieństwa osoby chorej z innymi osobami w rodzinie. Szczególnie niebezpieczna sytuacja zachodzi u matek i córek. Prawdopodobieństwo zachorowania kobiety, której matka cierpiała na raka piersi wynosi około 50 proc.

Otyłość – czynnik ten znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia raka piersi. Ponadto u takich osób trudniejsze jest też wykrycie nowotworu.

Czynniki endogeniczne i egzogeniczne – większe prawdopodobieństwo wystąpienia raka piersi zachodzi u kobiet, u których pierwsza miesiączka wystąpiła przed 12 rokiem życia i u pań, które przechodziły menopauzę po 55 roku życia.
Do czynników egzogennych zalicza się przede wszystkim stosowanie hormonalnych (zawierających estrogeny) środków antykoncepcyjnych. Również stosowanie hormonoterapii zastępczej może zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia raka o około 6 proc., jednak ryzyko to może się zwiększać wraz z wydłużeniem stosowania terapii.

Zła dieta – uważa się, że jednym z czynników mogących mieć wpływ na wystąpienie raka piersi jest wysokotłuszczowa dieta. Badania pokazują, że rak piersi jest mniej powszechny w krajach, w których typowa dieta jest uboga we wszelkiego rodzaju tłuszcze. Jednocześnie nie ma jednoznacznego dowodu na to, że jest to konkretny czynnik zwiększający ryzyko wystąpienia raka piersi.

Płeć – rak piersi może wystąpić również u mężczyzn, jednak 100-krotnie powszechniejszy jest wśród kobiet.

Rasa – u kobiet białych występowanie raka piersi jest znacznie bardziej powszechne, niż u kobiet Afroamerykańskich. Jednocześnie u tych drugich występuje znacznie większa umieralność z powodu tego nowotworu.

Położenie geograficzne – rak piersi to schorzenie najczęściej występujące w krajach zachodnich, rzadziej w Afryce lub Azji.

Alkohol – im wyższe spożycie alkoholu tym większe ryzyko zachorowania na raka piersi. Jak pokazują badania, alkohol spożywany z umiarem nie stanowi większego ryzyka.

Istnieje jeszcze wiele czynników, które mają mniejszy lub większy wpływ na powstawanie raka piersi, należą do nich między innymi: aborcja i poronienia, nie karmienie piersią, występowanie raka macicy i jajników, rak drugiego sutka i wiele innych.

Symptomy

Jednym z powszechniejszych objawów jest spostrzeżenie przez chorego małego guzka w sutku. Najbardziej podejrzane są guzki występujące pojedynczo, guzki mnogie mają charakter torbielowy lub są przejawem innych procesów degeneracyjnych. Do innych objawów należą także:

- podejrzana zmiana wyglądu lub kształtu piersi
- obrzęk piersi
- guz piersi lub pod pachą
- ciemniejsza wydzielina lub krwawienie z brodawki
- dziwnie wyglądająca, pomarszczona skóra nad guzem
- sterczenie brodawki
- wysypka na brodawce sutkowej albo wokół niej
- zmiany w kształcie sutka (nieregularność lub wklęsłość)
- zaczerwienienie i stwardnienie skóry
- poszerzenie żył skóry piersi

Diagnoza

Samobadanie piersi – badanie palpacyjne wykonywane samodzielnie przez kobietę. Badanie to zawsze powinno obejmować obie piersi (sutki) i węzły chłonne po obu stronach ciała. Szczególną uwagę należy zwrócić na górny boczny kwadrat piersi i na to aby dotykać całą wewnętrzną powierzchnią palców (a nie tylko opuszkami). Każdy guzek lub jakakolwiek zmiana gruczołu piersiowego powinna być skonsultowana z lekarzem.

Mammografia – dzięki promieniom Roentgena lekarz uzyskuje informacje o bryle piersi. Często badanie może być powtórzone jeśli coś wyda się podejrzane lub niejasne. Mammografia jest często stosowana we wczesnym etapie, kiedy zmian w piersi nie można wykryć za pomocą dotyku. Badanie to umożliwia wykrycie guzków o średnicy mniejszej niż 0.5 cm podczas gdy badanie dotykowe umożliwia wykrycie zmian powyżej 2 cm. Kobiety w wieku między 35 a 39 lat powinny wykonać badanie mammograficzne co najmniej raz, panie w wieku od 40 do 49 lat powinny się badać co 2 lata, między 50 a 60 rokiem życia co 1 do 1.5 roku, zaś kobiety po 60 roku życia zgodnie z zaleceniami lekarza, zazwyczaj co 1.5 do 2 lat i tak do 75 roku życia.

Ultrasonograf – polega na użyciu fal dźwiękowych o wysokiej częstotliwości. Dzięki temu lekarz może odróżnić guzka od torbieli, a także zlokalizować jego położenie. Zazwyczaj ten typ badania zalecany jest kobietom młodym, u których tkanka gruczołu piersiowego jest zbyt gęsta oraz kobietom w ciąży w celu uniknięcia napromieniowania (mammografia).

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa – polega na nakłuciu cienką igłą i pobraniu materiału do strzykawki. Jeśli guzek wypełniony jest płynem to po opróżnieniu go, zmiana nie będzie wyczuwalna. Jeśli w strzykawce pojawi się krew to zachodzi prawdopodobieństwo, że jest to rak. W przypadku zmian litych, pobrane próbki badane są pod mikroskopem (badanie cytologiczne).

Biopsja gruboigłowa – polega na nakłuciu guza specjalną igłą i pobraniu niewielkiego fragmentu tkanki do badania. Wycięty fragment badany jest pod mikroskopem.

Biopsja otwarta – polega na nacięciu skóry i usunięciu całego guzka z marginesem otaczających go tkanek. U kobiet powyżej 30 roku życia, u których stwierdzono obecność podejrzanego guzka dąży się do jego usunięcia. Usunięcie guzka odbywa się zwykle w znieczuleniu ogólnym.

Inne badania to: wspomniane już badania mikroskopowe, termografia lub galaktografia.

Leczenie

Podstawową metodą leczenia jest leczenie chirurgiczne. Inne metody takie jak chemioterapia, radioterapia czy hormonoterapia służą jako uzupełnienie metody operacyjnej.

Leczenie chirurgiczne – najprościej mówiąc polega na wycięciu gruczołu piersiowego. Czasami usuwa się sam guzek i skupia się na jak najmniejszych szkodach wywołanych operacją i na zachowaniu jak najlepszego efektu kosmetycznego, wtedy mamy do czynienia z tzw. chirurgią oszczędzającą. Jednak najczęściej wykonywanym zabiegiem jest radykalne wycięcie gruczołu piersiowego wraz z węzłami chłonnymi i mięśniami piersiowymi (lub bez usuwania mięśni), wtedy też mamy do czynienia z chirurgią doszczętną.

Chemioterapia – polega na leczeniu nowotworów za pomocą środków farmakologicznych. Obecnie wykorzystuje się ponad 40 tego typu substancji. Metoda ta jest stosowana do zniszczenia klinicznie niewykrywalnych mikroprzerzutów, które mogą się pojawić już w początkowych fazach istnienia raka. Wczesne zastosowanie może zapobiec lub spowolnić rozwój przerzutów. U wielu osób poddanych leczeniu za pomocą chemioterapii mogą wystąpić różnego rodzaju objawy takie jak: wypadanie włosów, nudności, wymioty itp.

Radioterapia – Jest to druga pod względem skuteczności metoda leczenia. Polega ona na leczeniu przy pomocy promieniowania jonizującego (promienie Roentgena, gamma itp.). Ten typ leczenia może być prowadzony w trzech formach: jako leczenie doszczętne, przed i po operacyjne i paliatywne.

Do innych metod leczenia raka piersi można też zaliczyć hormonoterapię i leczenie wspomagające.

Profilaktyka

Najlepszą formą profilaktyki jest regularne badanie piersi! Jedną z takich metod jest wspomniane wcześniej samobadanie, które może być wykonywane samodzielnie przez kobietę.

Inne czynniki mogące oddalić ryzyko wystąpienia choroby to:
- aktywność fizyczna,
- odpowiednia waga,
- karmienie piersią,
- unikanie alkoholu,
- dieta bogata w warzywa i owoce (należy unikać tłuszczów)